Groot onderzoek naar weglaten chemo bij vroege borstkanker (2024)

“

Triple-negatieve borstkanker

Ongeveer 15% van alle borstkankerpatiënten heeft triple-negatieve borstkanker. Bij dit type borstkanker ontbreken 3 belangrijke aangrijpingspunten voor behandeling: oestrogeen, progesteron en HER2. Hormoontherapie en medicijnen die HER2 remmen werken dan niet. De standaardbehandeling bestaat uit een operatie, meestal gevolgd door chemotherapie en zo nodig bestraling. In vergelijking met andere vormen van borstkanker zijn patiënten vaak vrouwen in de vruchtbare leeftijd.

Triple-negatieve borstkanker staat bekend als een agressief type dat vaak uitzaait en na behandeling regelmatig terugkeert. De vooruitzichten voor vrouwen met een tumor kleiner dan 2 cm en schone okselklieren (geen kankercellen in de lymfeklieren) zijn echter gunstig. Zo'n stadium I-tumor komt voor bij ongeveer 400 vrouwen per jaar. Hun kans op uitzaaiingen is laag.

Hoe meer afweercellen hoe beter

Uit eerder onderzoek (ook gesteund door KWF) blijkt dat vrouwen met veel 'tumor-infiltrerende lymfocyten' (TIL's) zelfs uitstekende vooruitzichten hebben. TIL's zijn afweercellen die vanuit de bloedbaan de tumor binnendringen en de kankercellen proberen uit te schakelen. De aanwezigheid van veel TIL's wijst op een actief afweersysteem dat de aanval op de kanker heeft ingezet. De 10-jaarsoverleving bij een hoog TIL-percentage was 96%. Bij minder afweercellen was dit 87%. Het betrof vrouwen met een stadium I-tumor die géén chemotherapie hadden gehad.

Overbehandeling schaadt

Chemotherapie lijkt dus weinig meerwaarde te hebben bij de behandeling van stadium I-tumoren met veel TIL's. De nadelen wegen dan zwaarder dan de voordelen. Chemotherapie kan namelijk ernstige bijwerkingen geven tijdens en na de behandeling. Op de korte termijn onder andere misselijkheid, braken en haaruitval, op de langere termijn verminderde vruchtbaarheid, hartproblemen, zenuwschade, langdurige vermoeidheid en aandachts- en concentratiestoornissen. Het weglaten van chemotherapie kan vrouwen dus veel gezondheidswinst opleveren.

Onderzoeksvragen

De OPTImaL-studie zal antwoord geven op 2 vragen:

1. Kan chemotherapie veilig worden weggelaten bij patiënten met vroegstadium triple-negatieve borstkanker en een hoge TIL-score?
2. Verbetert het weglaten van de chemotherapie de kwaliteit van leven?

Onderzoeksopzet

Het onderzoek is een zogeheten 'patient preference'-studie. Dat betekent dat patiënten in overleg met hun arts zelf kunnen kiezen of ze wel of geen chemotherapie willen na de operatie. De onderzoekers volgen 245 patiënten die kiezen voor chemotherapie en 245 patiënten die geen chemotherapie willen. Deelnemers vullen regelmatig vragenlijsten in over hun kwaliteit van leven.

TIL's zijn relatief eenvoudig te zien onder de microscoop. Er zijn dus geen dure, geavanceerde nieuwe tests voor nodig. Binnen de OPTImaL-studie krijgen pathologen en oncologen training en ondersteuning om TIL-scores te bepalen en te interpreteren. Uiteindelijk zal het onderzoek uitwijzen of TIL's een betrouwbare en bruikbare biomarker (meetbare biologische aanwijzing) zijn voor de noodzaak van chemotherapie.

Ervaren projectleider

Het onderzoek staat onder leiding van oncoloog dr. Marleen Kok. Zij is sinds 2013 werkzaam in het Antoni van Leeuwenhoek en leidt daar de onderzoeksgroep Borstkanker immunologie & immunotherapie. Ze heeft al meerdere studies naar immunotherapie bij triple-negatieve borstkanker op haar naam staan. Zo toonde ze in een eerder KWF-project aan dat immunotherapie bij uitgezaaide ziekte is te verbeteren door eerst een voorbehandeling met andere medicijnen te geven.

Langetermijnprogramma Biomarkers

De OPTimaL-studie is de eerste toekenning binnen het nieuwe Langetermijnprogramma Biomarkers. KWF heeft deze financieringsvorm in het leven geroepen om veelbelovende biomarkers naar de praktijk te brengen. Deze vertaling van ontdekking naar toepassing vraagt specifieke kennis en expertise, waar ingediende voorstellen kritisch en zorgvuldig op worden beoordeeld. Alleen de meest veelbelovende en impactvolle projecten met weldoordachte ontwikkelplannen komen voor financiering in aanmerking. De insteek is om projecten te blijven ondersteunen tot de biomarker op grote schaal geïmplementeerd is. Dit moet in een zo kort mogelijk, maar wel realistisch tijdsbestek plaatsvinden.

Het programma verschilt van andere financieringsvormen doordat er meer ruimte is om bij te sturen. Een internationale commissie van experts zal het project jaarlijks evalueren, wat kan leiden tot aanpassingen in het projectplan, het budget en/of de samenstelling van het team. Om de kans op succes nog verder te vergroten, biedt een stuurgroep advies en ondersteuning bij de verschillende ontwikkelfases. Deelname van een HTA-specialist (Health Technology Assessment) is verplicht om de medische, maatschappelijke en economische implicaties van de biomarker te beoordelen en te bewaken.

De doorontwikkeling van biomarkers is een van de thema's waar KWF de komende jaren gericht op wil sturen en budget voor vrijmaakt. De verschuiving richting themagedreven financiering is onderdeel van KWF's nieuwe onderzoeksstrategie om meer impact te maken. In september start de tweede editie van het Langetermijnprogramma Biomarkers.

Chequeoverhandiging

KWF verraste projectleider Marleen Kok met de toekenning van haar onderzoek. Bekijk de video:

Biomarkers